Rondom het maken van een videoproductie is er één onderwerp waar regelmatig onduidelijkheid over bestaat. Het recht (en in Nederland zijn we dol op rechten). Je hebt vast wel eens gehoord van het auteursrecht, portretrecht, avg of het gebruiksrecht etc. Maar wat betekent dat? Soms zijn dingen toegestaan, soms is ergens toestemming voor nodig. Wat mag nou wel, en wat mag niet?
Allereerst de disclaimer: ik ben natuurlijk geen jurist. De informatie in dit artikel is verzamelt van verschillende bronnen van het internet. Het is bedoelt als informatief. En er kunnen geen rechten aan ontleend worden.
Waar mag je filmen?
Op de openbare weg en in openbare ruimtes mag je gewoon filmen. Je mag gebouwen filmen, situaties en mensen. Groepen en individuen. Ook agenten en hulpverleners mag je filmen mits je niemand in de weg loopt, netjes de aanwijzingen opvolgt en zelf geen gevaarlijke situaties creëert.
Op niet openbare locaties mag je pas filmen nadat er toestemming is van de eigenaar (de bedrijfsleider, manager of eindverantwoordelijke) en de opname is aangekondigd. Zodra er toestemming is mag je filmen, echter je moet je wel houden aan eventuele regels en uitzonderingen die gesteld worden door de eigenaar. Zo komt het regelmatig voor dat je binnen een kantoor mag filmen, maar niet de beveiligingsmedewerkers of bepaalde afdelingen in beeld mag brengen.
Portretrecht
Een portret is een afbeelding waar iemand herkenbaar op staat. In principe mag je iemand filmen die herkenbaar in beeld is, en je mag het werk ook publiceren. Er is niet vooraf toestemming nodig.
Een geportretteerde die op de filmbeelden herkenbaar is mag wel bezwaar maken tegen publicatie. Daar moet dan wel een reden voor zijn: dat wordt het redelijk belang genoemd.
Onder de term ‘redelijk belang’ vallen het privacy- en het financiële belang. Voorbeelden zijn: schending van de privacy (de buurvrouw die in de tuin ligt te zonnen), een commercieel belang (jouw gezicht op de een reclameposter) of imagoschade (iemand die in een video voor schut staat). De persoon kan zich dan in dergelijke situaties verzetten tegen publicatie. Een journalistiek belang gaat overigens meestal boven het persoonlijke belang. Maar dat is verder aan de rechter.
Filmen van medewerkers
En het filmen van medewerkers op een afdeling van een bedrijf? Dat mag je in principe gewoon doen: als je van het bedrijf toestemming hebt om er te filmen en er zijn geen bijzonderheden, regels of uitzonderingen gemaakt dan mag je gewoon op een afdeling de medewerkers filmen. Vaak is het wel netjes en beleefd om dit eerst aan te kondigen en soms kun je zeker wel rekening houden met individuele wensen van medewerkers die toch liever niet op film willen. Als iemand aangeeft niet gefilmd te willen worden dan moet je daar netjes rekening mee houden.
Portretrechtverklaring
Met een portretrechtverklaring kun je mensen expliciet om toestemming vragen om hun beeld te gebruiken in een video. Dat doe je wanneer mensen goed herkenbaar zijn (bijvoorbeeld de geïnterviewde of de hoofdpersonen en acteurs in je film) en er een kans is dat ze een redelijk belang kunnen hebben bij het publiceren van de video. Het hoeft niet maar het is altijd aan te raden om portretrechtverklaringen te laten ondertekenen.
Indien gewenst neem ik een portretrechtverklaring mee tijdens een filmshoot.
Auteursrecht
De persoon die filmt en/of monteert, degene die het creatieve product maakt (de filmer, de videoproducent) heeft ook het auteursrecht op het materiaal. Hij is de eigenaar van het werk en mag ten alle tijden bepalen wat er mee gebeurt.
De videomaker is en blijft dus eigenaar van de video en van alle beelden!
De opdrachtgever krijgt het recht om de video in te zetten waarvoor het gemaakt is.
Met andere woorden: de maker blijft altijd de eigenaar en de opdrachtgever krijgt een gebruikslicentie.
Meestal staat in de opdracht of de offerte waar een video voor gemaakt wordt. Bijvoorbeeld: “deze video mag gedurende 3 jaar gebruikt worden op internet en evenementen, wereldwijd”. Met het voldoen van de factuur heeft de opdrachtgever dan de toestemming om de video te gebruiken zoals afgesproken. Dit wordt ook de gebruikslicentie genoemd. Deze toestemming is eenmalig. Bij herpublicatie, aanpassen van de beelden, hermontage door anderen etc. moet opnieuw toestemming worden gevraagd (en gekregen), war vaak ook een vergoeding aan vast hangt.
Soms wil een opdrachtgever de originele videobeelden ontvangen. Bijvoorbeeld om daar later zelf nog iets mee te kunnen doen. Daar moeten dan afspraken over gemaakt worden en er hangt ook een financiële vergoeding aan vast.
Tenslotte kan het auteursrecht ook helemaal overgedragen worden aan een ander persoon, bijvoorbeeld de opdrachtgever. In het geval van videomateriaal is dit zeer uitzonderlijk (en naar ik heb begrepen eigenlijk ook niet 100% mogelijk).
Klant testimonials
Een mooi project gedaan bij een klant? En daar ga je nu een film over maken? Als je bij een klant filmt is het verstandig ze vooraf om toestemming te vragen. Zowel voor het filmen als voor het extern publiceren van het gefilmde werk. Veel bedrijven hebben hier standaard contracten voor opgesteld.
Vragen? Opmerkingen? Gebruik de comments hieronder of neem contact met mij op!
